በአንዲት ቤተ ክርስቲያን እናምናለን? (ክፍል አንድ)

የቤተ ክርስቲያን መለያ ባሕርያት 
Read in PDF

በአንቀጸ ሃይማኖታችን ላይ « ወነአምን በአሐቲ ቅድስት ቤተ ክርስቲያን እንተ ላዕለ ኵሉ ጉባኤ ዘሐዋርያት፤ ከሁሉ በላይ በምትሆን፥ ሐዋርያት በሰበሰቡዋት በአንዲት ቅድስት ቤተ ክርስቲያን እናምናለን።» በማለት እናውጃለን። ይህ በኒቅያና በቍስጥንጥንያ የተወሰነው አንቀጸ ሃይማኖታችን የቤተ ክርስቲያንን መሠረታዊ ባህርያት ይነግረናል። ምናልባትም የኢትዮጵያ ቤተ ክርስቲያን ያለችበትን ዐቢይ ችግር ለመረዳት የቤተ ክርስቲያንን መሠረታዊ ባህርይ መረዳት ይኖርብን ይሆናል።

በአንቀጸ ሃይማኖታችን መሠረት፤
ሀ. በአንዲት (አሐቲ) ቤተ ክርስቲያን እናምናለን።
ለ. በቅድስት ቤተ ክርስቲያን እናምናለን።
ሐ. በሐዋርያዊት (ጉባኤ ዘሐዋርያት) ቤተ ክርስቲያን እናምናለን።
መ.  ከሁሉ በላይ በምትሆንና በሁሉ ባለች (እንተ ላዕለ ኵሉ) ቤተ ክርስቲያን እናምናለን። 

ሀ በአንዲት ቤተ ክርስቲያን እናምናለን። 

አንድ ጸሐፊ «የቤተ ክርስቲያን አንድነት ማኅበረ ምእመናን የሚፈጥሩት ሳይሆን ከጌታ የተቀበሉት ነው።» እንዳሉት፥ የቤተ ክርስቲያን አንድነት ምንጩ ቤተ ክርስቲያን በአንዱ በክርስቶስ መመሥረቷ ነው። በኤፌሶን 4፥5-6 ላይ ሐዋርያው ቅዱስ ጳውሎስ እንዳስተማረን « አንድ ጌታ፥ አንድ ሃይማኖት፥ አንዲት ጥምቀት፥ ከሁሉ በላይ የሚሆን በሁሉ የሚሠራ በሁሉም የሚኖር አንድ አምላክ የሁሉም አባት አለ።» ስለሆነም ቤተ ክርስቲያን በአንዲት ጥምቀት አማካይነት የአንዱ ጌታ አካል የሆነች፥ አንዱን አምላክ የምትቀድስና የምትወድስ፥ በአንዱ መንፈስ የምትመራ ናት። 

አካላዊ ቃል በቅድስት ድንግል ማርያም ያደረውና የእኛን ባህርይ ገንዘብ ያደረገው ይህን አንድነት በእኛና በእግዚአብሔር መካከል እንዲሁም በሰዎች መካከል እንዲሆን ነው። በዮሐ ም. 17 ላይ የተጻፈው የሊቀ ካህንነቱ ጸሎት የሚያመለክተን ይህን ነው፤ እርሱና አብ እንድ እንደሆኑ እኛም አንድ እንሆን ዘንድ።  ስለሆነም የቤተ ክርስቲያን ራስ የሆነው ክርስቶስ ያየልን አንድነት በቅድስት ሥላሴ ዘንድ ያለችውን አንድነት ነው።  እኛ ከእርሱ ጋር በዚህች ቅድስት አንድነት አንድ እንድንሆን፤ እርስ በእርሳችንም አንድ እንሆን ዘንድ። ቅዱስ ጳውሎስ በኤፌሶን የመጀመሪያዎቹ ሁለት ምዕራፎች በሚገባ ያብራራልን ይህን ባለሁለት አቅጣጫ እርቅና ከእርሱም የተገኘውን አንድነት ነው። ኃጢአት ወደ ዓለም በገባ ጊዜ በመጀመሪያ ከእግዚእብሔር ጋር ጠላቶች አደረገን።
እግዚአብሔርን እንድንፈራው ( በአክብሮት አይደለም )እንድንሸሸገው አደረገን። ሁለተኛ እርስ በእርሳችንም እርቃናችንን እንድንተያይ፥ አንዳችን በአንዳችን ላይ ጣታችንን እንድንጠቁም አደረገን። ከዚያን ጊዜ ጀምሮ ኃጢአት እነዚህን ሁለት አሳዛኝ ነገሮች ሲያደርግ እናያለን ሰውን ከእግዚአብሔር ያርቃል፤ በወንድሞችና በእኅቶች መካከል ጠላትነትን ይፈጥራል። 

ይህ ሁሉ ግን በክርስቶስ ሰው መሆን ተለወጠ። « እርሱ ሰላማችን ነውና።» በከበረ የደሙ መፍሰስ፥ በመስቀሉ ሥራ፥ ጠላቶቹ የነበርነውን ከአባቱ ጋር አስታረቀን፥ ሕዝብና አሕዛብ ተብለን ተለይተን የነበርነውንና እርስ በእርሳችን በሕግና በትእዛዛት ጠላቶች የነበርነውንም አስታርቆ  አንድ አደረገን። ቀርበው የነበሩትን (አይሁድን) ከሕግ ቀንበር ነጻ አወጣቸው። በጸጋው ፍጹማን አደረጋቸው። ርቀን የነበርነውንም በልጅነት አቀረበን። ቤተ ክርስቲያን የተመሠረተችው በዚህ አንድነት ነው። 

ከጥንት ጀምሮ ቤተ ክርስቲያን በቅዳሴዋ ስትጸልይ የነበረው ይህ አንድነት እውን እንዲሆን ነው። በቅዳሴ ዮሐንስ ወልደ ነጐድጓድና በአሥራ ሁለቱ ሐዋርያት ትምህርት ( Teaching of the Twelve Apostles, 9)  ቤተ ክርስቲያን የሚከተለውን ጸሎት ትጸልያለች። « ይህች ኅብስት በተራራና በኮረብታ በበረሓና በቈላ  መካከል የተበተነች ስትሆን እንደ ተሰበሰበች፥ ተሰብስባም አንዲት ፍጽምት ኅብስት እንደሆነች፥ እንዲሁም እኛንም በመለኮትህ ከክፉ የኃጢአት አሳብ ሁሉ ለይተህ በፍጹም ሃይማኖትህ ሰብስበን።» ቅዳሴ ዮሐንስ ወልደ ነጐድጓድ፤ ቊ. 91።  

ቆም ብለን ካስተዋልነው ይህ የቅዳሴያችን ጸሎት በአንድነት ዙሪያ ለሚፈጠሩ  ለሚችሉ ብዙ ጥያቄዎች መልስ የሚሰጥ ነው። የመጀመሪያው አንድነታችንን የምናገኘው ከየት ነው የሚል ነው? አንዱ ሕብስት ክርስቶስን የሚያመለክት ነው። ይህ ሥጋዬ ነው እንዳለ። ሞቱንና ትንሣኤውን የምንናገርበት የምናውጅበት ነው። ከላይ ደግመን ደጋግመን እንደጠቀስነው ይህ አንድነት ከክርስቶስ የሚሰጠን እንጂ እኛ የምንፈጥረው አይደለም። ቤተ ክርስቲያን አንዲት የሆነችው ከአብ ከመንፈስ ቅዱስ ጋር አንድ የሆነው ኢየሱስ ክርስቶስ ከእኛ ጋር አንድ ከመሆኑ የተነሣ ነው።  « በኵሉ፡ ልብ፡ ናስተብቍዖ፡ ለእግዚአብሔር፡  አምላክነ፡ ኅብረተ፡ መንፈስ ቅዱስ፡ ሠናየ፡ ከመ፡ ይጸግወነ። በፍጹም ልብ አምላካችንን እግዚአብሔርን እንለምነው፥ ያማረ የመንፈስ ቅዱስን አንድነት ይስጠን ዘንድ» በማለት ዲያቆኑ በቅዳሴ ጊዜ የሚያሳስበንም ለዚህ ነው። 

ሁለተኛው አንድ የሚሆኑት እነማን ናቸው? በኅብስቱ ውስጥ የሚገኘው የስንዴ ደቂቅ « በተራራና በኮረብታ በበረሓና በቈላ የተበተነች ስትሆን እንደ ተሰብሰብች» በክርስቶስ አንድነት የሚሰበሰቡት ማኅበረ ምእመናን (ቤተ ክርስቲያን) ከተለያዩ የሕይወት ጉዞዎች የሚሰበሰቡ ናቸው። ዘማሪው « ለኛ ወገኖችህ ኃጢአት ላደከመን፤ የመስቀልህ ጥላ ማረፊያ ይሁነን » ብሎ እንደተቀኘ፥ በክርስቶስ አንድ የሚሆኑት፥ ኃጢአት ያደከማቸውና በመስቀሉ ጥላ ያረፉ ናቸው። ያለፈ ሕይወታቸው፥ ያለፈ ኑሮአቸው ከክርስቶስ ጋር አንድ በመሆናቸው ላይ ለውጥ አያመጣም፤ በክርስቶስ የመስቀሉ ጥላ እስካረፉ ድረስ። 

አንድ የሚሆኑት በመላው ዓለም ተበትነው ያሉ ክርስቲያኖችና አብያተ ክርስቲያናት ናቸው። የሁሉ ጌታ አንዱ ክርስቶስ ስለሆነ በአፍሪካ በእስያ፥ በአሜሪካ ቢሆኑ፤ ወይም የጥንቱን ይዘን በኢየሩሳሌም፥ በአንጾኪያ በሮምና በእስንድርያ ቢሆኑ አንድ የሚያደርጋቸው ነገር አለ። ቤተ ክርስቲያን በገጠር ብትሆን በከተማ፥ በወርቅ በብር ያማረች ትሁን በእንጨት የተሠራች ፥ ራሷና መሪዋ አንዱ ክርስቶስ ነው። የሚመራት እውነቱን የሚገልጥላት አንዱ የእግዚአብሔር መንፈስ ነው። የምታመልከው በአንድነቱ በሦስትነቱ የሚመሰገነውን አንዱን እግዚአብሔርን ነው። ይህ የአንድነቷ መሠረት ነው። 

የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋህዶ ቤተ ክርስቲያን የኬልቄዶንን ጉባኤ አትቀበለውም። የኬልቄዶን ጉባኤን ጉድለቶች እዚህ ለመተቸት ቦታው ባይሆንም ጉባኤው በቤተ ክርስቲያን ላይ ካመጣቸው ዐቢይ ጉዳቶች አንዱ የቤተ ክርስቲያንን አንድነት አደጋ ላይ መጣሉ ነው። ከዲዮስቆሮስ አለዳኝነት መወገዝ ባሻገር፥ በኬልቄዶን ጉባኤ ላይ የሮም መልእክተኞች ያሳዩት ተግባር የቤተ ክርስቲያን አካል እንደሆኑ ሳይሆን እነርሱ የቤተ ክርስቲያን ራስ እንደሆኑ ነበር። እስክንድርያና እርስዋን የተከተሉ በዚህ ቢያዝኑ አያስደንቅም ነበር። ከዚያን ጊዜ ጀምሮ የዓለም ቤተ ክርስቲያን መከፋፈሉዋ ቀጥሎ ዛሬ ያለንበት አሳዛኝ ሁኔታ ላይ ደርሰናል። 

ሰለአንድነት ስንናገር ግን አንድ ልንረሳው የማይገባን ነገር ቢኖር ቀደም ሲል እንደተናገርነው፥ ክርስቶስ ለቤተ ክርስቲያን ያየው አንድነት በቅድስት ሥላሴ ዘንድ ማለትም በአብ በወልድ በመንፈስ ቅዱስ ዘንድ ያለውን አንድነት ነው። በዚህም ምክንያት በምሥራቃውያን የቤተ ክርስቲያን አባቶች ዘንድ የክርስቶስ ቤተ ክርስቲያን የሥላሴ አምሳል (Icon) ተብላ ትጠራለች። ይህ ከሆነ በቤተ ክርስቲያን ውስጥ ያለው አንድነት በመጀመሪያ ሕብራዊ ነው።« አብ አኮ ወልድ. . . አብ ወልድን አይደለም በማለት የሦስቱን አካላት ስምና ግብር  ተናግራ ስትጨርስ አብ ውእቱ እግዚአብሔር ፥ ወልድ ውእቱ እግዚአብሔር ፥ መንፈስ ቅዱስ ውእቱ እግዚአብሔር . . . አብ እግዚአብሔር ነው። ወልድ እግዚአብሔር ነው። መንፈስ ቅዱስ እግዚአብሔር ነው። ብላ መለኮታዊ አንድነታቸውን ትናገራለች። ቤተ ክርስቲያንም እንዲህ ናት። አንድ የሚያደርጋት ነገር አለ። ከክርስቶስ የተቀበለችውና በሐዋርያትና በነቢያት የተመሠረተችበትና የተሰበከችው እውነት፤ ይህ እውነት መልካሙ የምሥራች ነው። እግዚአብሔር ሰውን ለማዳንና የዲያብሎስን ሥራ ለማፍረስ በሥጋ ተገለጠ የሚለው።  

ሆኖም ግን የምትለያይበት ደግሞ ሊኖር ይችላል። ገና ከጥንቱ በኢየሩሳሌም ያለችው ቤተ ክርስቲያን እና በአንጾኪያ ያለችው ቤተ ክርስቲያን፥ በመገረዝና ባለመገረዝ፥ በሚበሉትና በማይበሉት፥ የተለያየ አካሄድ ነበራቸው። የመጀመሪያው ሐዋርያዊ ሲኖዶስ ሲደረግ እንዳየነው ሊቀ ሐዋርያት ጴጥሮስና የኢየሩሳሌም ቤተ ክርስቲያን መሪ የነበረው ያዕቆብ ሚዛናዊ አድርገው « እኛና መንፈስ ቅዱስ ወስነናል» ያሉት ይህን ነበር። አይሁድና አሕዛብ አንድ መሆናቸው፥ ዘላለማዊ እውነት ነበር። ይህ በአንጾኪያም በኢየሩሳሌም ሊያከብሩት የሚገባ የወንጌል እውነት ነበር። ይህን እውነት መሻር የቤተ ክርስቲያንን አንድነት አደጋ ላይ ስለሚጥል ነው የኢየሩሳሌሙ ሲኖዶስ (ስብሰባ) የተካሄደው። አይሁድና አህዛብ አንድ መሆናቸውን ጉባኤው እንዳስረገጠ ሁሉ የአይሁድን አነዋወርና የአሕዛብን አነዋወር ልዩነት እውቅና ሰጥቶአል።  

ይህ እንግዲህ የወንጌልን እውነትና ታሪክን ስንዳስስ የምናገኘው እውነት ይህ ነው። በዚህ አንጻር የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋህዶ ቤተ ክርስቲያን በምን ዓይነት ሁኔታ ላይ ናት? ይህ የቤተ ክርስቲያን መሠረታዊ መገለጫ የሆነው « በአንዲት ቤተ ክርስቲያን እናምናለን»  የሚለው ይገለጣታል ወይ? መልሱ በጣም ውስብስብ ነው። ምክንያታችን እናቅርብ፤ 

ዘር፥ ባህል፥ ሥልጣን 
የቤተ ክርስቲያን አንድነት በአንዱ በክርስቶስ እውነት ላይ የተመሠረተ ነው ብለናል። ይህንም ያልንበት ምክንያት የምንቆርሰው አንዱን ኅብስት ነው። የምንጠጣውም አንዱን ጽዋ ነው። የምንሰብከውም አንዱን ክርስቶስን ነው። በአሁኑ ወቅት ግን  የተሰባሰብንባቸው እውነቶች ከክርስቶስ የራቁ ናቸው። ጥቂቶቹን ብንዘረዝር፥ ዘር፥ ባህል፥ ሥልጣን፥ የክርስቶስን እውነት ሸፍነውና ጣዖት ሆነው ለአንድነታችን አደጋ ሆነዋል። የትግራዩን ተወላጅ በጥርጣሬ ማየት፥ የጎንደሩን ወንድም ማሽሟጠጥ፥ የሸዋውን ሰው መጎነጥ ለአውደ ምሕረታችን እንግዳ አይደለም። የቤተ ክርስቲያኒቱ አገልጋዮች ይህን የዘረኝነት በሽታ ለምእመናን በማስተላለፋችን መቼ በእግዚአብሔር ፊት በይፋ ንስሐ እንደምንገባ አላውቅም። ይህ አሁን የመጣ ክስተት አይደለም። ልደታ የጎንደር፥ በዓታ የሸዋ፥ ጎፋ የጎጃም፥ እያልን አብያተ ክርስቲያናቱን በጎሣ ከፋፍልነ ማስቀመጥ የጀመርነው ገና ቀደም ብለን ነው። ለምእመኑ ያጋባንበት ስንል አለምክንያት አይደለም። ያ ሕዝብ ይህን የቤተ መንግሥት ሽኩቻ የወለደውን ዘረኝነት አያውቀውም። ጎጃሜዋ ሴት ወይዘሮ ቅኔ ሊማር ለመጣው ተማሪ እንጀራዋን ከሌማትዋ አንስታ ስትሰጠው « ተሜ» ብላ ነው እንጂ ጎሳውን ጠይቃ አይደለም። ጎንደር ለአቋቋም የሄደውም በወግ በማእረግ የሚማረው በቤተ ክርስቲያን ልጅነቱ ነው። ወሎ ዋድላና ደላንታ የሚሄደውም እንዲሁ። የቤተ ክርስቲያን ልጅነቱ የአንድነቱ መሠረት ነው። አሁን ግን ከቤተ ክርስቲያናችን ስም አጠገብ የጎሳችንን ቅጽል እስከማስቀመጥ እና እስከ መከፋፈል ደርሰናል። የእነ እከሌ ቤተ ክርስቲያን እስከ ማለት።

ባህላችን እውነት ሆኖብናል። ወንጌል በባህል ሊተረጎም እንደሚገባ ግልጥ ነው። ሆኖም ግን ወንጌል ባህል ተሻጋሪ ነው። ባህልና ወግ ወንጌል ሆኖ ወልደ እግዚአብሔርን አሰቅሎአል። በጌታ ላይ ከቀረቡት ክሶች መካከል አንዱ፥ በሰንበት በሽተኞችን ፈውሰሃል የሚል ነው። ደቀመዛሙርቱም ከተነቀፉበት ነገር መካከል አንዱ እጃቸውን ሳይታጠቡ በልተዋል የሚል ነው። 

መሠረታዊ የሆነው እና ልንሰበሰብበት የሚገባን የወንጌል እውነት የሚነግረንን ፍቅርን፥ ሰላምን፥ ትህትናን፥ ራስን አሳልፎ መስጠትን መለማመድ ሲገባን፥ በቀኖናችን፥ በባህላችን፥ በወጋችን አንዳችን አንዳችንን በማውገዝ ላይ ነን። በዚህም አንድነታችን አደጋ ላይ ነው። የወንጌልን እውነት ለመከተል ውስጣዊ ለውጥ ያስፈልጋል። በመሆኑም ያ ውስጣዊ ለውጥ ሲያስቸግር ውጫዊ ላይ ማተኮር ይመጣል። ዛሬ በየአደባባዩ ያለውን መቆራቆስ እንመልከት፤ ብዙዎች ቤተ ክርስቲያናቸው እንደተደፈረች እንደ ጠፋች እየቆጠሩ ያሉበት ነገር ከዛሬ  ሃያ ዓመት በኋላ የምንስቅበት ነገር። ይህም በልጅነት ሕይወቴ ያየሁትን ያሳስበኛል። የዛሬ 20ዎቹና 30ዎቹ ዓመታት ገደማ የሴቶች በቤተ ክርስቲያን አውደ ምህረት ላይ መዘመር ቤተ ክርስቲያንን እንደማርከስ ተደርጎ ይቆጠር ነበር። በመቋሚያ የተደበደቡ እህቶቻችን ብዙዎች ናቸው። ዛሬ ግን የቤተ ክርስቲያን ውበት ናቸው። የዛሬ ሃያዎቹ ዓመታት ገደማ ስብከተ ወንጌል በቤተ ክርስቲያን ውስጥ ትርፍ ነገር ነበር። የዛሬ ሃምሳ አመት ገደማ የቤተ ክርስቲያናችን ሰባክያን የነበሩት ባህታውያን ብቻ ነበሩ። የዛሬ መቶ አመት ገደማ ብላታ መርስኤ ሐዘን ወልደ ቂርቆስ በትውስታቸው ላይ እንዳመለከቱን፥ ሰባክያን ተብለው የሚታወቅቱ የአንድምታ መምህራን ነበሩ። በቀጥታ የእለቱን ምንባብ በንባብ ማውረድ፤ ዛሬ ደግሞ ዘመናዊውን የስብከት ዘዴ (ሆምሌቲክስ) ሥርዓት ያወቁ፥ በነገረ መለኮት ተቋማት የተመረቁ፥ በየአደባባዩ ሕዝቡን ወደቤተ ክርስቲያን እየማረኩት ነው። ባህል ይቀየራል። ባህል ማለት ሌማት ማለት ነው። ባህል ማለት ጻህል( ሳሕን) ማለት ነው። ምግቡ የሚቀመጥበት። ሌማቱን የሚሠራው ዘመኑ ነው። ቅዳሴው የሚተላለፍበት ፕሮጀክተር ሲተክል ፊልም ቤት አደረጉት የሚል ትውልድ፥ በአርጋኖን (በፒያኖ) ሲዘመር ደነሱበት የሚል ትውልድ፥ አድማሳቸው ሰፊ የነበረውን የቀደሙትን አባቶች ታሪክ በሚገባ ያላስተዋለ ትውልድ ብቻ ሳይሆን፥ ወንጌልንም በሚገባ ያልተገነዘበ ትውልድ ነው። 

ቤተ ክርስቲያን አንድነትዋ አደጋ ላይ የወደቀበት ሌላው መንገድ ሥልጣን ነው። የዘመነ መሳፍንቱን፥ ስንቶች ሊቃውንት በመድኃኒት፥ በመተትና በጥንቆላ የረገፉበትን ታሪካችንን ገታ እናድርገውና፥ ቤተ ክርስቲያን በራሷ ልጆች የመመራት እድል ካገኘችበት ጊዜ ጀምሮ ያለውን አጭሩን ታሪክ ብንመለከት፥ ሁለተኛውን ፓትርያርካችንን ገድለን አንዱን አሳደን ነው ያለነው። ይህ የእኛ ታሪክ ነው። አቡነ ጴጥሮስን ፋሺሽት ጣልያን አስገደላቸው ብንልም ተፈራርመው ለጣልያን አሳልፈው የሰጡአቸው የአኛው ሰዎች ናቸው። ሰማዕቱን አቡነ ቴዎፍሎስንም እንዲሁ። 

ሥልጣነ ክህነት ምድራዊ ማዕረግ ሳይሆን ወገናችንን የምናገለግልበት ጸጋ ነው። ይህን እውነት ስንረሳ ግን በፖለቲካ አደባባይ ያልታየ አደገኛ የሙስና አካሄድ ውስጥ እንገባለን። ምንኩስናውን በብቸኝነት ሕይወት ጌታን ለማገልገል ሳይሆን ለሥልጣን መንጠላጠያ ስናደርገው፥ በሌሎች አብያተ ክርስቲያናት የታየው ግብረ ሰዶሙና ሌላው ሌላው በእኛ ለምን አይታይም? ከማን በምን በልጠን ነው? ስለዚህ እነሆ ዛሬ ዳር ዳሩን እየሰማን ነው። አያስገርመንም። 

የቤተ ክርስቲያን አንድነትን ለመጠበቅ ምን እናድርግ?  (ይቀጥላል።)